Một thập niên trước, nhiều người Nhật thấy ngượng khi bị bắt gặp ăn một mình ở căn tin. Khi đó, việc không có bạn bè đi cùng bị cho là không bình thường, dẫn đến hiện tượng mang tên gọi "benjo meshi - ăn trưa trong nhà vệ sinh".
Trào lưu "ohitorisama"
Nhưng nhiều người nghĩ Nhật Bản đang thay đổi rất lớn. Một trong những người đó là Miki Tateishi, một nhân viên pha chế ở Tokyo. Cô làm việc tại quán bar Hitori ở khu giải trí về đêm tại Tokyo, được thiết kế dành cho những người uống một mình.
Quán bar, mở cửa vào giữa năm 2018, để nắm bắt cơ hội bất thường ở Nhật Bản là xu hướng đi chơi và uống rượu một mình. Quán này đang hoạt động tốt: thay vì trốn trong các nhà vệ sinh, mọi người bước ra ngoài và tận hưởng cảm giác cô đơn.
Hitori (có nghĩa là một người) không phải là ví dụ duy nhất về cách các doanh nghiệp thay đổi để phù hợp với những người muốn làm mọi việc một mình. Các dịch vụ ăn uống, cuộc sống về đêm, du lịch cho một người xuất hiện ngày càng nhiều trong những năm gần đây. Nó phổ biến đến mức thành trào lưu mang tên "ohitorisama", có nghĩa là "khách đi một mình" hay một thứ gì đó giống như "bữa tiệc của một người".
Tìm kiếm hashtag "ohitorisama" trên Instagram bằng tiếng Nhật, bạn sẽ tìm thấy hàng trăm ngàn bức ảnh về những người đang một mình tận hưởng những bữa ăn ở nhà hàng, một mình đi xem phim, đi cắm trại.
Đặc biệt, trong 18 tháng qua, ngày càng nhiều người tuyên bố trên báo chí và các phương tiện truyền thông xã hội rằng họ yêu thích thời gian một mình.
Ngay cả karaoke, giờ đây nhiều người cũng chọn đi một mình. Đây là một sự thay đổi lớn đối với cách giải trí cổ điển của Nhật Bản.
Daiki Yamatani, một người làm PR cho công ty karaoke 1Kara ở Tokyo cho biết: "Nhu cầu về karaoke một mình đã tăng lên 30% đến 40%. Thông thường, các điểm karaoke thường là các tòa nhà lớn nhiều tầng chứa nhiều phòng karaoke riêng được thiết kế cho các nhóm có quy mô khác nhau.
Tuy nhiên, do nhu cầu hát một mình ngày càng tăng, 1Kara đã chuyển các phòng nhóm lớn thành cho một người với kích thước nhỏ như buồng điện thoại.
Các quán thịt nướng cũng đón ngày càng nhiều vị khách tới ăn một mình.
Ở Nhật Bản, theo truyền thống, các hoạt động uống rượu, ăn tối và cuộc sống về đêm thường là với đồng nghiệp hoặc bạn bè. Do vậy phong trào "ohitorisama" là một sự thay đổi lớn.
Áp lực xã hội
Ở nhiều quốc gia, làm mọi việc một mình có vẻ không đáng ngạc nhiên. Tuy nhiên, ở một đất nước đánh giá cao sự tương hợp và là một thành viên của nhóm như Nhật Bản, đó là một vấn đề lớn.
125 triệu dân Nhật Bản bị nhồi nhét vào một quần đảo có diện tích nhỏ hơn bang California (Mỹ) - và bốn phần năm là núi và không thể ở được. Mật độ dân số từ lâu đã ở mức cao, vì vậy, mọi người đánh giá cao tính tập thể và sự hài hòa với những người khác.
"Nhật Bản là một quốc gia nhỏ và mọi người phải cùng tồn tại", Motoko Matsushita, một nhà tư vấn cao cấp tại công ty nghiên cứu kinh tế lớn nhất Nhật Bản, Viện nghiên cứu Nomura có trụ sở tại Tokyo, cho hay.
Motoko Matsushita đã dành thời gian tìm hiểu về "ohitorisama", nguồn gốc và tương lai của nó. "Chúng ta cần tập trung sống hòa thuận cùng nhau, đó là lý do vì sao áp lực phải làm việc trong một nhóm trở nên lớn như vậy".
Matsushita nói rằng cùng với sự phát triển của truyền thông xã hội - số lượng bạn bè hoặc lượt thích có thể quyết định giá trị của bạn - càng gia tăng áp lực cho những người bị dán nhãn là đơn độc. Bà cho rằng tình trạng đó cùng văn hóa giao tiếp 24/7 thúc đẩy sự phát triển của ohitorisama.
Trong trường hợp các "benjo meshi" - nhà xã hội học Daisuke Tsuji từ Đại học Osaka nhận thấy rằng các sinh viên ăn trong nhà vệ sinh không phải vì họ không thích ăn một mình, mà vì họ không muốn bị nghĩ là không có ai để ăn cùng.
Nhưng Matsushita tin rằng điều này đang thay đổi, áp lực xã hội tiêu cực xung quanh việc ở một mình đã giảm. "Bạn phải kết hôn, bạn phải có một đứa con’, những áp lực xã hội này đang giảm dần", bà nói.
Một cuộc khảo sát trên 10.000 người do bà từng thực hiện đã chỉ ra xu hướng về sự độc lập và các gia đình linh hoạt đã tăng từ năm 2015 đến 2018. Chẳng hạn, số người cảm thấy mọi người nên kết hôn và sinh con đã giảm đi, trong khi số người cảm thấy ly hôn sau khi có con rồi vẫn ổn đang tăng lên.
Một "xã hội siêu đơn độc"
Nhật Bản đang trải qua sự thay đổi lớn trong lĩnh vực nhân khẩu học. Tỷ lệ sinh đang giảm: năm ngoái chỉ có 864.000 em bé được sinh ra - mức thấp nhất kể năm 1899. Số hộ gia đình một người đang tăng lên, tăng từ 25% năm 1995 lên hơn 35% vào năm 2015.
Bên cạnh đó, tỷ lệ kết hôn giảm đang góp phần vào sự gia tăng của những người sống một mình. Nhiều người cao tuổi cũng đang dần trở thành góa chồng hoặc góa vợ. Kết quả là, hành vi của người tiêu dùng và cách các doanh nghiệp phục vụ họ đang thay đổi.
Sức mua của những gia đình một người không còn bị bỏ qua, ông Kazuhisa Arakawa, một nhà nghiên cứu tại Hakuhodo, một trong những công ty quảng cáo lớn nhất của Nhật Bản, cho biết.
Ông đã viết các cuốn sách về kinh tế của xã hội mà ông gọi là "siêu đơn độc" và ước tính 50% dân số từ 15 tuổi trở lên sẽ sống trong các hộ gia đình một người vào năm 2040. "Tôi tin rằng thị trường sẽ không phát triển nếu không nắm bắt được những khách hàng đơn độc", ông nói.
Erika Miura, 22 tuổi, làm việc trong ngành CNTT, là một người đã có nhiều năm có lối sống "ohitorisama". Ngồi tại quán bar Hitori, cô cho biết rất hiếm khi đi cùng nhóm bạn vì muốn làm rất nhiều thứ một mình như trượt tuyết, xem phim và hát karaoke. Cô thấy làm vậy tự do hơn. Theo cô, có nhiều dịch vụ cho khách hàng đi một mình ở Tokyo.
Trong khi đó, Go Yamaguchi, một khách hàng tại cửa hàng karaoke 1Kara, nói rằng khi đi với bạn bè, anh phải chờ đến lượt và không tự tin khi hát. "Tôi rất xấu hổ nếu tôi không thể hát hay. Tôi có thể hát bất cứ thứ gì khi tôi ở một mình", anh nói.
"Thế giới đang thay đổi"
Không chỉ Nhật Bản đang hướng tới "ohitorisama". Khi tỷ lệ sinh giảm, tuổi kết hôn tăng lên và dân số già đi, nhiều quốc gia đang chứng kiến sự gia tăng của những người sống một mình.
Euromonitor International, một công ty nghiên cứu thị trường độc lập có trụ sở tại London, đã công bố một nghiên cứu vào năm ngoái, ước tính các hộ gia đình một người tăng kỷ lục ở mức 128% trên toàn thế giới từ năm 2000 đến 2030.
"Một xã hội siêu đơn độc", đặc trưng bởi những người trẻ tuổi không bao giờ kết hôn và người già sống một mình khi chồng hoặc vợ của họ qua đời, sẽ là tương lai của tất cả các quốc gia, không chỉ Nhật Bản", Arakawa nói. "Do vậy, không còn thiết thực khi chỉ tập trung kinh doanh vào các gia đình", ông cho hay.
Arakawa tin rằng hầu hết những người Nhật Bản đều có sẵn bản tính độc lập.
"Sẽ là sai lầm khi cho rằng có hai loại người: những người cảm thấy ổn khi chỉ có một mình và những người không. Phần lớn người Nhật Bản vốn thích hành động độc lập", ông nói.
Ông nhận thấy rằng 50% những người tham dự các buổi hòa nhạc hoặc lễ hội âm nhạc là đi một mình và kết nối với những người mới thông qua việc có cùng sở thích hay mối quan tâm.
Các thay đổi nhân khẩu học cùng với sự xuất hiện của những quan điểm khác về cách sống có thể khiến "ohitorisama" phát triển.
"Chỉ 10 năm trước, họ ‘ăn trưa trong nhà vệ sinh’. Tuy nhiên, sau 10 năm, chúng tôi có rất nhiều dịch vụ (cho khách hàng đi một mình). Mọi người có xu hướng suy nghĩ tích cực về việc ở một mình", Matsushita nói.
